क्षयरोगाची माहिती लपविणा-या व्यक्तींवर होणार फौजदारी कारवाई – डॉ. पवन साळवे
पिंपरी, (प्रतिनिधी) – डॉ. रॉबर्ट कॉक यांनी दि.२४ मार्च १९८२ या दिवशी क्षयरोगाच्या जिवाणूचा शोध लावला त्यामुळे २४ मार्च हा दिवस जागतिक क्षयरोग दिन म्हणून साजरा करण्यात येतो. क्षयरोग हा एक जिवाणूजन्य आजार आहे. क्षयरोग हा पूर्ण बरा होणारा आजार आहे. एके काळी हा रोग दुर्धर समजला जाई. सामान्यतः या आजाराला टीबी (ट्युबरक्युलॉसिस) म्हणून ओळखले जाते. हा आजार ‘मायकोबॅक्टेरिया’ या प्रकारच्या जिवाणूंमुळे होत असतो, असे समुपदेशन अतिरिक्त आरोग्य वैद्यकीय अधिकारी डॉ. पवन साळवे यांनी केले आहे.
त्यातील मुख्यत्वे ‘मायकोबॅक्टेरियम ट्युबरक्युलॉसिस’ या प्रकारामुळे माणसाला क्षयरोग होतो. यात मुख्यतः ७५ टक्के रुग्णांमध्ये फुफ्फुसांना बाधा होत असते. काही रुग्णांमध्ये फुफ्फुसेतर अवयवांनाही बाधा होत असते. दरवर्षी २४ मार्च हा दिवस जागतिक क्षयरोग दिन म्हणून सर्वत्र साजरा केला जातो. क्षयरोगाचा संसर्ग झालेल्या व्यक्तीची रोग प्रतिकारशक्ती कमी झाल्यास अशा व्यक्तींना क्षयरोगाची लागण होते. एखाद्या व्यक्तीला सतत दोन आठवड्यांपेक्षा जास्त काळ खोकला असणे, वजन कमी होणे, भूक मंदावणे, हलकासा परंतु संध्याकाळी वाढणारा ताप, छातीत दुखणे, रात्री घाम येणे इत्यादी लक्षणे असल्यास त्याच्या कफाची तपासणी करून घेणे आवश्यक आहे, असेही डॉ. साळवे यांनी म्हटले आहे.
डॉ. साळवे म्हणाले की, फुफ्फुसांशिवाय इतर अवयवांमध्ये क्षयरोग होतो. उदा. हाडे सांध्याचा क्षयरोग, लसीकाग्रंथीचा क्षयरोग, मज्जासंस्थेचा क्षयरोग, आतड्यांचा क्षयरोग इत्यादी. हा रोग पूर्णपणे बरा होण्यासाठी ६ महिने अथवा अधिक काळ उपचार घेणे गरजेचे असून जर उपचार मधेच बंद केले तर क्षयरोग परत उलटण्याची शक्यता असते. रुग्णांचा compliance (औषधांना चिकटून रहाणे) ही गोष्ट क्षयरोगाच्या उपचारांत अतिशय आवश्यक आहे. भारत सरकारचे क्षयरोग नियंत्रणासाठी युद्धपातळीवर प्रयत्न चालू आहेत. शासानाच्या मार्गदर्शक सूचनांनुसार पिंपरी चिंचवड महानगरपालिकेमध्ये राष्ट्रीय क्षयरोग दुरीकरण कार्यक्रम (NTEP) राबविला जात आहे. या कार्यक्रमांतर्गत महानगरपालिकेच्या सर्व रुग्णालय व दवाखान्यामध्ये मोफत उपचार केले जातात.
क्षयरोगाचे निदान हे बेडका (थुंकी) तपासणी व क्ष-किरण तपासणी व्दारे करण्यात येते. पिंपरी चिंचवड शहरामध्ये महापालिकेच्या आकुर्डी, यमुनानगर, तालेरा, जिजामाता, थेरगांव, सांगवी, भोसरी व वाय.सी.एम. रुग्णालयामध्ये तसेच खाजगी रुग्णालय डॉ.डी.वाय.पाटील, इ.एस.आय. रुग्णालय व ०७ खाजगी प्रयोगशाळेमध्ये मोफत करण्यात येते. तसेच वाय.सी.एम. रुग्णालय, डॉ.डी.वाय.पाटील व NARI या ठिकाणी CBNAAT व यमुनानगर, तालेरा रुग्णालय या ठिकाणी Trunat या अत्याधुनिक मशीनव्दारे बेडका (थुंकी) तपासणी केली जाते. पिंपरी चिंचवड शहरामधील १० खाजगी क्ष-किरण रोग केंद्रावर मोफत Xray काढण्याची व्यवस्था करण्यात आलेली आहे.
शासनाने सुचित केल्यानुसार क्षयरोगाचा रुग्ण शोधणा-या व्यक्तीला रु.५०० प्रोत्साहन भत्ता देण्यात येतो. रुग्णाने उपचार पुर्ण करुन तो पुर्ण बरा झाला किंवा उपचार पुर्ण केले तरी त्याच्या डॉट प्रोव्हायडरला रु.१००० भत्ता दिला जातो. तसेच क्षयरुग्णांना उपचार सुरु असताना दर महिन्याला रु.५०० पोषण आहार भत्ता दिला जातो. पिंपरी चिंचवड महानगरपालिकेच्या रुग्णालय व दवाखान्यामध्ये क्षयरुग्ण व त्यांचे नातेवाईक यांचे समुपदेशन केले जाते, असे डॉ. साळवे यांनी म्हटले आहे.
डॉ. साळवे पुढे म्हणाले, भारत सरकार राजपत्र दि.१९ मार्च २०१८ अन्वये सर्व खाजगी वैद्यकिय व्यवसायिक, प्रयोगशाळा, रेडिओलॉजिस्ट व औषध विक्रेते यांनी त्यांचेकडे निदान झालेल्या क्षयरोग रुग्णांची नोंद विहित नमुन्यामध्ये शासनाकडे करणे बंधनकारक आहे. या आजाराची माहिती लपविणा-यावर फौजदारी गुन्हा दाखल करण्याची तरतूद आहे. सुधारित राष्ट्रीय क्षयरोग नियंत्रण कार्यक्रमांतर्गत डॉट्स म्हणजे डायरेक्टली ऑब्जर्व्ह ट्रीटमेंट वूईथ शॉर्टटर्म केमोथेरपी नावाचा औषधोपचार क्षयरोगावर केला जातो. सहा महिने व आठ महिने असा हा उपचाराचा कालावधी असून नवीन क्षयरोग्यांनी सुरुवातीचे सहा महिने डॉट्सची औषधे व्यवस्थित घेऊन त्याची तपासणी दिलेल्या वेळेत केल्यास हा आजार १०० टक्के पूर्ण बरा होतो, असेही डॉ. साळवे यांनी म्हटले आहे.
